اینجا می توانید مطلب را در "روز" هم بخوانید.
در حالی که نهمین دولت نظام اسلامی می رود تا سومین ماه از عمر خود را پس پشت بگذارد و پرونده هسته ای جمهوری اسلامی نام ایران را بر صدر خروجی خبرگزاری های معتبر جهان نشانده است، صحنه اجتماعی و فرهنگی کشور درست همچون شاخص های پر نوسان بورس تهران در ماههای اخیر در هاله ای از ابهام، بیم و نگرانی به سر می برد. وقتی معاون سردبیر مشهور روزنامه کیهان تهران از سوی محمود احمدی نژاد برای سکانداری عرصه فرهنگ کشور به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شد، و آن هنگام که نام دو وزیر کلیدی دیگر کابینه نهم،"محسنی اژه ای" و "پورمحمدی" به میان آمد ،بسیاری از فرهنگیان کشور همپای فعالان سیاسی،دانشجویی و کارگری نسبت به روند تحولات جاری اظهار تردید و نگرانی شدید کردند اما با گذشت سه ماه از آغاز به کار دولت جدید،گرچه شتاب مهاجرت از کشور روندی صعودی و بی سابقه بر خود گرفته است و گروه گروه نخبگان ایرانی در حال جلای وطن هستند ولی موج تعقییرات به سوی انقباض بیشتر، هنوز آنگونه که باید، نمودار روشنی به دست نداده است.
*اظهارات شگفت آور
درست روزهایی پیش از اعلام نتایج شگفت آور نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نظام اسلامی بود که اظهارات مهدی کلهر در گفتگو باشبکه تلويزيونی ماهواره ای فارسی زبان مهاجر بار دیگر اسباب شگفتی ناظران سیاسی شد. از مهدی کلهر نقل شد که آقای احمدی نژاد می خواهد نيروی انتظامی به هيچ عنوان به نوع پوشش و نحوه تعامل دخترها و پسرها کار نداشته باشد، خوانندگان و گروههای موسيقی که در خارج از ايران، بويژه لس آنجلس مشغول به کارند و از جمله، خوانندگان زن امکان فعاليت در داخل ايران بيابند و همه مردم آزادانه بتوانند برنامه های شبکه های تلويزيونی ماهواره ای را دريافت کنند. اين همه در حالی از سوی یکی از مدیران سابق وزارت ارشاد و صدا و سیمای جمهوری اسلامی مطرح می شد که شمار قابل توجهی از هواداران آقای احمدی نژاد در انتظار وضع سياستهای سختگيرانه تری در قبال مسائل فرهنگی و اجتماعی از سوی دولت او بودند و به هیچ روی قادر به بر تافتن اظهاراتی از این قبیل نبودند. اما آرام کردن گروه مذکور و تکذیب اظهارات فرد نزدیک به رئیس جمهور نظام اسلامی به زمان زیادی نیاز نداشت.اظهارات شگفت آور کلهر خیلی زودتر از آنچه تصورش می رفت با حمله شدید رسانه های اسلامگرایان تندروی نظام مواجه شد و متعاقب آن نزدیکان محمود احمدی نژاد، هر نوع قرابت نگاه رئیس جمهور به عرصه فرهنگ و اجتماع با اظهاراتی که از زبان کلهر بیرون آمده بود را به شدت رد کردند و آن حرفها را به حساب نگاه شخصی او گذاشتند.هر چند برای ناظران صحنه، هیچ گاه به درستی مشخص نشد که چرا و به چه علت در چنین مقطعی اظهاراتی از آن دست بر زبان یکی از نزدیکان حلقه رئیس جمهور سوپر محافظه کار نظام اسلامی آمد اما متعاقب این همه، محمد تقی رهبر، نماينده اصفهان در مجلس شورای اسلامی که پیش از این در مورد نحوه پوشش خبرنگاران پارلمانی مطبوعات در فضای مجلس هفتم به شدت هشدار داده بود، يکی از مطالبات مجلس از دولت آينده را برخورد با "بدحجابی" زنان و دختران و کشيده شدن "ديوار عفاف" در جامعه اعلام کرد.
وی که عضو کميسيون فرهنگی مجلس است در جمع خبرنگاران در مجلس گفت: "ما خجالت می کشيم در مملکت اسلامی برخی از زنان و دختران اين گونه رها شده اند، اگر اينها همين نيم وجب دستمالی را که روی سرشان است بردارند، کسی نيست که به آنها حرفی بزند". آقای رهبر، تشکيل خانه شادی، کلاسهای موسيقی و اردوهای مختلط دانشجويان را از مشکلات دانشگاهها عنوان کرده و خواستار آن شد که محمود احمدی نژاد نهادهای فرهنگی را از وجود "عناصر ناسالم" پاک کند.
در مقابل، مهدی کلهر دوباره به صحنه آمد و بسياری از اظهاراتی را که در مورد سختگيری و کاهش آزاديهای فرهنگی و اجتماعی به محمود احمدی نژاد نسبت داده می شد را در حد طنز و لطيفه ارزيابی کرد و گفت که آقای احمدی نژاد خودش به اين حرفها می خندد. با گذشت قریب به سه ماه از این همه، یک عضو دیگر کمیسیون مجلس اسلامی به میدان می آید و تاکید می کند « برخورد بابدحجابي بايد به گونهاي باشد كه هيچ كس جرات نداشته باشد با وضعيتي وارد جامعه شود كه چشمها را به سمت خود خيره كند.»
مرتضي فضلعلي، نماينده توسيركان در گفتوگو با خبرنگار"ايلنا"، اضافه می کند: « در زمينه بحث حجاب كمبود قانوني وجود ندارد كه به تصويب قانوني جديد در اين رابطه نياز داشته باشيم.
وي ادامه می دهد: « بحث حجاب، امري فرهنگي است و نهادهاي فرهنگساز بايد جديتر در اين عرصه فعاليت كنند تا بدحجابي را به حداقل برسانند.»
فضلعلي با تاكيد بر برخورد جديتر ضابطان و مسؤولان نهادهاي متولي برخورد با بدحجابي درجامعه، می گوید:« البته بايد توجه داشت كه كارهاي مقطعي همواره با شكست مواجه ميشود و متاسفانه در جامعه ما نيز همواره برخوردها به صورت افراط و تفريط است، در حاليكه بايد اين روند به صورت مستمر و تعديل شده باشد.»
عضو فراكسيون گروه موسوم به "اصولگرايان" مجلس هفتم بر این باور است که « بدحجابي موجب مزاحمت براي خانوادهها و ناقض امنيت اجتماعي است زيرا حضور زنان و دختران نيمه عريان در سطح جامعه نظم اجتماعي و فرهنگي را بهم ميزند.»
وي بدحجابي را يكي از مصاديق تخلف دانسته و می گوید: « بيحجابي و بد حجابي جرم نيست بلكه تخلف از مقررات عمومي است اگر چه در برخي موارد نيز ميتوان آن را جزو مصاديق جرم محسوب كرد.»
عضو كميسيون اجتماعي می افزاید: « تمام نهادهاي دخيل بايد به صورت هماهنگ در ساماندهي امر حجاب فعاليت كنند و نميتوان انتظار داشت نهادهاي فرهنگي در حق مردم كم كاري كنند و تنها نيروي انتظامي به شدت در برخوردهاي خود بيافزايد.»
وي اضافه می کند:« در صورت وجود تعادل در اجراي وظايف هر يك از نهادهاي متولي حجاب، ميتوان با مواردي كه قصد دهن كجي به اعتبار مردم و جامعه را دارند برخوردي جديتر كرد.»
قابل تامل تر از همه اینکه فضل علي، شيوع بدحجابي در جامعه را حركتي اعتراضي و يا سازمان دهي شده براي مقابله با نظام عنوان کرده است. او می گوید: « البته ماهواره به عنوان يك وسيله ارتباط جمعي مخرب، نقش مهمي در كشاندن جوانان به اين گونه بي بند و باريها دارد.»
.
*آنها که توقیف شدند
هفته هایی پس از پایان یافتن تب انتخاباتی بود که در گرماگرم تحولات سیاسی کشور، توقف ناگهانی تئاتر بهرام بیضایی که با دستمایه قرار دادن موضوع قتل های زنجیره ای دگراندیشان ایرانی و کابوس های بیست و هفت ساله آنان در فضایی اکسپرسیونیستی و بدیع با استقبال بی سابقه مردم در تئاتر شهر تهران روی صحنه رفته بود موج اول نگرانی ها را برانگیخت. بهرام بیضایی در برابر این اتفاق سکوت کرد و در پاسخ به پرسش های مکرر رسانه ها،تنها از دلیل توقف و نه توقیف اثر! خود اظهار بی اطلاعی کرد. متعاقب آن، تعطیلی یکی از کافه- کتابهای مشهور تهران در "نشر چشمه" بر موج نگرانی ها دامن زد. این بار نیز حسن کیائیان،مدیر قدیمی "نشر چشمه" ترجیح داد که لب فرو بندد و بنا بر "مصالح"، تا امروز سخن چندانی در این باره نگوید. این همه در حالی جریان یافت که توقیف پی اس گروتسک "عکس یادگاری" پیش از به صحنه رفتن،قطب الدین صادقی را واداشت که جایزه بهترین کارگردان سال را که به او تعلق گرفته بود با نارضایی عمیق پس دهد،هر چند او همچنان توقیف جدیدترین نمایش خود را به تحولات اخیر چندان ربطی نمی دهد و علت آن را متوجه سوءمدیریت برخی از مدیران بالایی تئاتر ایران در دولت محمد خاتمی عنوان می کند.او اظهار امیدواری می کند که در تحولات اخیر اتفاقی ناخوشایند برای فرهنگیان کشور پیش نیاید. صادقی در گفتگو با "روز" فضای فعلی کشور را گیج کننده ارزیابی می کند و می گوید که باید چند ماه دیگر صبر کرد.« برای اظهار نظر قطعی هنوز زود است.» از سوی دیگر جلوی انتشار فیلمنامه "زن زیادی" واپسین اثر تهمینه میلانی گرفته شد.عدم صدور مجوز برای انتشار فیلمنامه "زن زیادی" در حالی اتفاق می افتد که واپسین کار میلانی تا هفته هایی پیش بر پرده سینماهای کشور بود. اخبار جسته گریخته ای نیز از امکان عدم صدور پروانه ساخت و نمایش برای برخی از فیلم ها و نیز عدم صدور مجوز انتشار و توزیع برای برخی کتب شنیده می شود.برخی از این کتب از تمامی مراحل ممیزی وزارت ارشاد محمد خاتمی گذر کرده اند و با تحولات اخیر،در مرحله توزیع متوقف مانده اند.از آن جمله است کتاب "خیانت به سوسیالیزم" نوشته یکی از اعضای حزب کمونیست امریکا که قدیمی ترین زندانی سیاسی ایران را "ماندلای ایران" خوانده است. این کتاب توسط محمد علی عمویی به فارسی بر گردانده شده است. عمویی می گوید،همه مراحل انتشار این کتاب به پایان رسیده ،اما ناشر پس از ماهها، همچنان در انتظار صدور مجوز اثری است که او مدت زیادی از وقت خود را روی آن گذاشته است.
*تعقییرات پر رنگ نبود
با این همه، سومین ماه از عمر "دولت کریمه اسلامی" در حالی سپری می شود که هنوز اثر چندان پر رنگی از آنچه درباره مسدود شدن جدی فضای سیاسی و به خصوص فضای فرهنگی و اجتماعی کشور گفته می شد به چشم نمی آید. آنگونه که اشاره شد زمزمه هایی مبنی بر جلوگیری از انتشار برخی کتب و برخوردهایی جسته گریخته با برخی از انتشاراتی ها به گوش می رسد اما این همه هنوز سویه تثبیت و همه گیری به خود نگرفته است و می توان گفت روندی بینابینی را طی می کند،حتی اگر برای مثال بخش بزرگی از سینماگران ایران در جشن خانه سینمای امسال به دلیل عدم رعایت کامل "حجاب اسلامی" اصلا به این جشن دعوت نشوند تا اتفاقاتی مشابه آنچه در سال گذشته روی داد دیگر تکرار نشود.حسین صفار هرندی در تعقییرات اداری جدید،با ابقاء معاونت های خود،تنها به تعویض یکی از معاونتها ،معاونت سینمایی،بسنده کرد و تعقییرات گسترده ای آنچنان که پیش از این پیش بینی می شد تا به حال در ساختار این وزارتخانه رخ نداده است. برخی از ناظران سیاسی، آینده پیش رو را به سان صفحه شطرنجی عنوان می کنند که میزان "تهاجم" و "مقاومت" در این بازی پیچیده هنوز آنگونه که باید، قابل پیشبینی نمی نمایاند. آنها بر اراده طیف پیروز انتخابات اخیر که جریانهای تندروی مذهبی جمهوری اسلامی را نمایندگی می کنند تاکید می کنند و اذعان دارند که بدون شک اراده گروه مزبور و حامیانشان بر مسدود کردن هر چه بیشتر فضای فرهنگی،اجتماعی و سیاسی ایران و به کنار راندن بیشتر نیروهای لائیک و سکولار قرار گرفته است . آنها از آینده کشور تصویری چندان روشن را نمودار نمی کنند. با این وجود، همگی این تحلیلگران، میزان "مقاومت مردمی" و نقش ریشه های ترد نهال نوپا و شکننده جامعه مدنی ایران همپا با جنبش کارگری،دانشجویی و فمینیستی را سوی دیگر این بازی پیچیده عنوان می کنند.
*روپوش ها کوتاه تر نشدند،بلندتر هم نه
همه این بحث ها در حالی در واپسین روزهای یکمین ماه پاییز هشتاد و چهار خورشیدی جریان دارد که عملا تعقییر خاصی در رابطه با وضعیت دخالت حکومت در عرصه های زندگی خصوصی مردم تا به حال به وجود نیامده است. به رغم برخی سختگیری های مقطعی در شهر تهران و خصوصا برخی شهرهای بزرگ دیگر مانند اصفهان و مشهد، روپوش ها و روسری ها همچنان شکل و شمایل سابق خود را حفظ کرده اند. کوتاه و آزاد.با این تفاوت که مدلهای تابستانی به آخرین مدلهای پاییزه مزونهای پاریس،لندن و نیویورک تعقییر یافته اند. دیگر عرصه های خصوصی حقوق اجتماعی در ایران نیز دستخوش تعقییرات اساسی نشده است و عملا نبض این جریانات همچنان با همان نوسانات شهره بیست و هفت سال تجربه حکومت دینی در ایران می تپد. یک فعال اجتماعی در این رابطه به "روز" می گوید که گمان نمی کند هر اراده ای هر چند هم که قاهر باشد و مسلط، توان تعقییر در وضع کنونی حوزه های خصوصی زندگی مردم از قبیل محدودیت بیشتر برای انتخاب پوشش،روابط دختر و پسر،استفاده از کانال های ماهواره ای و... را داشته باشد. او می گوید« ممکن است این روپوش ها و شلوارها دیگر کوتاهتر و تنگتر نشوند،لاکهایی که امروز دو رنگه بر ناخنهای بلند و کشیده دست و پای زنان و دختران ایرانی نقش می شوند،چهار رنگ و پنج رنگ نشوند!، شال های روسری مانند از این کوچکتر و رنگی تر بر سر گره نشوند. اما همه این ها کمرنگ تر، بلندتر و بسته تر هم نخواهند شد!..» او بعید می داند که دولت جدید در شرایط فعلی داخلی و جهانی بخواهد و قادر باشد برخورد تندی در این عرصه ها با مردم داشته باشد. با این همه، اظهارات جسته گریخته ای از قبیل اظهارات نماینده کمیسیون اجتماعی مجلس که در فوق آمد و طرح هایی از قببیل رسیدگی به وضعیت پوشش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی و طرح "رسیدگی به سلامت زنان"( مطمئن شدن از وجود پرده بکارت دختران) و برخی دیگر از تحرکات اخیر نیروی انتظامی در برخی شهرها و شهرستانهای کشور بار دیگر بر نگرانی های پیشین دامن زده است.
*"اصولگرا" که یک بعدی نیست
عفت شریعتی،مخبر کمیسیون فرهنگی مجلس در گفتگو با "روز" از تصمیمات جدید کمیسیون فرهنگی برای ساماندهی به وضعیت جاری کشور خبر می دهد. او به لوایحی که از سوی دولت به مجلس احاله شده است اشاره می کند. این نماینده محافظه کار مجلس هفتم "نگاه یک بعدی" به عرصه فرهنگ را از سوی همفکرانش مردود می داند و تاکید می کند،"اصولگرایی" به معنای نگاه یک بعدی نیست و قصد بازیگران جدید صحنه سیاسی ایران نیز تنها وضع قوانینی به نفع زندگی مردم است. او تمام مردم ایران را "اصولگرا "می داند چون که «همه آنها مسلمان هستند»، از او می پرسم اگر همه مردم به هر حال مسلمان هستند به چه دلیل نیروی راست اسلامی واژه "اصولگرا" را برای خود در معادلات سیاسی برگزیده است، او می گوید دغدغه ها و نگرانی های مذهبی آنها شاید از بقیه بیشتر است. « ما معتقدیم اصولگرایی در ابعاد مختلف می تواند کارساز باشد. همه مردم ما اصولگرایند جز آنهایی که خلاف رویه رفتار می کنند.کسانی که به ضروریات دینی توجه نمی کنند قطعا نمی توانند اصولگرا باشند. ما دیواری نداریم.همه می توانند بیایند و اصولگرا شوند.» از مخبر کمیسیون فرهنگی درباره حضور غیر دین باوران در این عرصه می پرسم. او ضمن بی پاسخ گذاشتن اصل پرسش یادآوری می کند« دین باوری تحجر نیست.دین باوری عقب افتادگی نیست.دین باوری عرفانی است که زندگی در پرتو آن عرفان به سلامت طی می شود.برخی فکر می کنند اگر کسی اصولگرا بود،دیگر نوگرا نیست.اگر کسی از مدرنیته صحبت کرد،اصولگرا نیست.خیر. ما تحجر را محکوم می کنیم...»
*خاتمی و مسجد جامعی خوب،مهاجرانی بد
مخبر کمیسیون فرهنگی مجلس هفتم ، بر خلاف برخی از همفکرانش کارنامه فرهنگی دولت محمد خاتمی را چندان قوی محکوم نمی کند و می گوید که هنوز نمی تواند در مورد فرق دو دولت قضاوتی کند. « دولت آقای خاتمی هم به هر حال خدمات بزرگی انجام داد. ما نمی توانیم بگوییم دولت آفای خاتمی ضد فرهنگ بوده،این دولت فرهنگ ساز است.اصلا چنین چیزی نیست.دولت آقای خاتمی هم در کنار سهل انگاری هایی که داشت یک دولت اسلامی بود.» از او درباره تجربه دوران وزارت عطاالله مهاجرانی می پرسم. « ببینید شما خودتان می توانید قاضیتان را هوشیار و بیدار نگاه دارید. در وزارت ارشاد آن سبقه تسامح و تساهلی که آقای مهاجرانی بنا گذاشت،فرهنگ ما را تخریب کرد.خراب کردن آسان است.ما می خواهیم آن را آباد کنیم که کار سختی است. نگرش تسامح و تساهل آقای مهاجرانی تخریب های عمیق خود را به جا گذاشته است.» این نماینده جریان راست اسلامی ضمن حمله شدید به وزیر خبرساز خاتمی که امروز رحل اقامت در لندن افکنده،از "احمدمسجد جامعی" به نیکی یاد می کند و می گوید« آقای مسجد جامعی خیلی سعی کردند تا جایی که می توانند جلوی آن تخریب ها را بگیرند،اما وقتی کار از دست خارج شد،جمع کردنش مشکل می شود!...»
*"خشونت" نمی کنیم،"درمان" می کنیم
مخبر کمیسیون فرهنگی مجلس ،ابراز امیدواری می کند که وزارت زیر نظر معاون پیشین حسین شریعتمداری،بار دیگر وضعیت فرهنگی کشور را به مسیر صحیح خود باز گرداند. زمانی که درباره مصداق این "تخریب "ها از شریعتی می پرسم او این مصداقها را چنین بازگو می کند «تخریبهای زیادی که در حوزه نشر شد. به کتاب هایی اجازه انتشار داده شد،که مبانی اخلاقی و اسلامی جامعه را هدف قرار داده بودند. نشریاتی منتشر شدند که قانون مطبوعات را رعایت نکردند.فیلم هایی ساخته شد که با اعتقادات مردم و اخلاق مردم بازی کردند.اباحه گری را ترویج کردند...» او ابراز امیدواری می کند که "حسین صفار هرندی" با تدبیر و بسط و گسترش اندیشه های فرهنگی جلوی این "تخریب" ها را بگیرد و وضعیت قبل را جبران کند تا فرهنگ جامعه "فرهنگ قابل قبول" شود. شریعتی،به کار گرفتن هر نوع برخورد تندی برای نیل به آنچه او "فرهنگ قابل قبول" می خواند را رد می کند.او می گوید «اکنون یک "بیماری" در عرصه فرهنگ ایران رخ داده است که باید "طبیبانه" آن بیماری را "درمان" کرد.»و سر آخر، در حالی که کایندگان ایران با انتشار اعلامیه ای، صریحا خواستار آزادی بدون قید و شرط دکتر ناصر زرافشان و همه زندانیان عقیدتی سیاسی شده است از مخبر کمیسیون فرهنگی مجلس،درباره نحوه تعامل وزارت ارشاد دولت جدید و سیاستهایش در قبال کانون نویسندگان می پرسم،« باید بر اساس قوانین با آنها برخورد شود. راهکارهای قانونی وجود دارد که من نمی توانم هم اکنون بگویم نویسندگان این کانون باید چه کاری انجام دهند.» صحنه، در سایه روشنی محو با پرسش هایی بی شماره،همچنان در انتظار پاسخی مناسب تعلیق را میزبان است. عرصه های فرهنگ،سیاست و اجتماع در ایران امروز، سرانجام به کدام سو سر خواهند نهاد؟!
No comments:
Post a Comment